Asbestbedrijf Eternit uit Goor moet voor de strafrechter verschijnen op verdenking van doodslag, omdat werknemers en ook hun familieleden onvoldoende zouden zijn beschermd tegen blootstelling aan asbest. Justitie in Rotterdam maakt dit na vijf jaar onderzoek vandaag bekend.
Volgens Justitie heeft Eternit zich schuldig gemaakt ‘aan langdurige en structurele blootstelling van werknemers en derden aan asbestvezels, met uiteindelijk dodelijke gevolgen’. Volgens het OM heeft het bedrijf in strijd met haar zorgplicht gehandeld en werknemers ‘willens en wetens blootgesteld aan ernstige gezondheidsrisico’s’.
De eerste zitting voor deze strafzaak tegen Eternit is waarschijnlijk nog dit jaar. Justitie verwijt Eternit schuld aan de dood van twee werknemers van het bedrijf en de echtgenote van één van hen. De vrouw kreeg asbestkanker doordat ze jarenlang de overalls met asbeststof van haar man waste.
Eternit in het Overijsselse Goor heeft vanaf de opening van de fabriek in 1937 geweten dat werknemers ziek konden worden van asbest, blijkt uit onderzoek van journalist Joop Bouma, die delen van het strafdossier heeft ingezien en met vele betrokkenen sprak. Voor dagblad Trouw schreef hij meer dan 30 jaar over asbest. Bouma legt de laatste hand aan een boek over de asbestverleden van Eternit: ‘Zwijgfabriek’, verschijnt in september 2025 bij de Nedersaksische Uitgeverij in Haarle.
Eternit heeft eigen werknemers nooit volledig geïnformeerd over de risico’s. Tot het asbestverbod in 1993 heeft het bedrijf daarmee de kans aanvaard dat eigen arbeiders én omwonenden van de fabriek ziek zouden worden en konden overlijden. Eternit heeft bovendien tot ver in de jaren ‘70 van de vorige eeuw grote hoeveelheden asbesthoudend bedrijfsafval gratis beschikbaar gesteld aan burgers en boeren in de wijde omtrek van de fabriek. Dat afval is gebruikt om zandwegen, paden en erven in Twente te verharden. Daardoor zijn kinderen en volwassenen langdurig blootgesteld aan asbest. Ook zij zijn door Eternit niet op de risico’s gewezen. In totaal zijn er tot dusver volgens een schatting van asbestadvocaat Bob Ruers minstens 150 ex-werknemers en omwonenden overleden door het inademen van asbest.
Bouma sprak asbestslachtoffers – veelal nabestaanden – en artsen in de regio Twente die betrokken waren bij asbestziekten. Ook interviewde hij oud-personeelsleden van Eternit die zeggen dat Eternit arbeiders op de werkvloer in de jaren tussen 1950 en 1980 niet voldoende beschermde en hen niet of nauwelijks informeerde over de risico’s, terwijl het bedrijf van aanvang af wist van de gevaren. De multinational Eternit was op de hoogte van de wetenschappelijke publicaties over asbest.
Onderzoeksjournalist Joop Bouma doorzocht archieven en las tientallen documenten afkomstig van Eternit en van overheden. Het bedrijf gaf tussen 1970 en 1993 leiding aan een krachtige lobby met als doel overheidsmaatregelen tegen asbest tegen te houden. Ook die lobby wordt in Zwijgfabriek beschreven.
Eternit heeft de risico’s van asbest altijd gebagatelliseerd. Het bedrijf ontkende tot ver in de jaren ’70, ook in contacten met overheden, dat personeelsleden ziek werden door asbest. Volgens de firma waren er in de fabriek voldoende veiligheidsmiddelen, zoals afzuiginstallaties. Maar oud-werknemers verklaren dat er in de productiehal vaak losse asbest op de werkvloer lag en dat asbestdeeltjes in de fabriekshal rondzweefden. In 1980 toonden metingen door TNO aan dat er ook in de buitenlucht rondom de fabriek hoge concentraties asbest waren. Eternit zelf zegt dat het zich altijd aan de wettelijke regels heeft gehouden en daarom niet strafbaar is.
Omdat asbestkanker zich pas na 30 jaar en tot zelfs 60 jaar na inademing van asbestvezels openbaart, kunnen (oud-) werknemers nog steeds mesothelioom (asbestkanker) krijgen. Dat overkomt ook vrouwen die zelf nooit bij Eternit werkten, maar via het asbestafval op hun eigen erf ziek werden, of asbest inademden via de besmette overalls van Eternit-werknemers die zij tot in de jaren zeventig thuis moesten wassen. Jaarlijks worden er in Nederland meer 500 dan nieuwe gevallen van asbestkanker gerapporteerd – die overigens niet alle aan Eternit kunnen worden toegeschreven.
Overheden en toezichthouders (gemeente Hof van Twente, gezondheidsdiensten, de provincie Overijssel, het rijk, de Arbeidsinspectie) hebben volgens het onderzoek van Bouma niet doeltreffend opgetreden. ‘’De zaak tegen Eternit is eigenlijk een trieste illustratie van hoe Nederland omgaat met industriële risico’s. Eternit heeft de zorgplicht voor eigen mensen en omwonenden geschonden. Maar ook overheden hebben de risico’s uit het oog verloren, terwijl die al sinds de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw breeduit bekend waren. Bij serieuze twijfel behoort het gezondheidsbelang voorop te staan. Dat is in dit dossier niet gebeurd.’’
Volgens een voorzichtige schatting van wetenschappers zijn er door aarzelend overheidsbeleid in heel Nederland 2000 extra asbestdoden te betreuren. Soortgelijke drama´s kunnen zich volgens Bouma voordoen bij andere milieu-gerelateerde problemen zoals de onkruidbestrijder glyfosaat (verdacht kankerverwekkend), pfas (DuPont/Chemours), vapen (tabaksindustrie), de uitstoot van de staalproductie (Hoogovens), de effecten bestrijdingsmiddelen in de lelieteelt (mogelijke veroorzaker Ziekte van Parkinson).
Het is voor het eerst in Nederland dat een bedrijf als Eternit wordt gedagvaard voor de strafrechter voor het bewust en structureel in gevaar brengen van eigen personeel en omwonenden. Tegen twee andere bedrijven, Dupont/Chemours in Dordrecht en TataSteel in IJmuiden lopen op dit moment ook strafrechtelijke onderzoeken bij het Openbaar Ministerie.
Het boek Zwijgfabriek – Eternit en asbest, de doofpot van een dodelijke erfenis verschijnt eind september 2025 bij de Stichting Nedersaksische Uitgeverij. Softcover uitgave, rijk geïllustreerd, ca. 256 pagina’s, € 24,95, en kan alvast besteld worden.
Meer informatie? Neem contact op via info@nedersaksische-uitgeverij.nl.
Verder lezen – over de strafzaak
– Trouw, 17 juni 2025: Justitie vervolgt asbestbedrijf Eternit voor doodslag
– Trouw, 17 juni 2025: Asbestproducent Eternit wist al vroeg van gezondheidsschade
– Telegraaf, 17 juni 2025: Asbestbedrijf Eternit vervolgd voor doodslag
– Tubantia, 17 juni 2025: Eternit Goor strafrechelijk vervolgd voor ten minste drie asbestdoden
Verder lezen – over het boek
– Oost, 18 juni 2025: OM gaat asbestbedrijf Eternit strafrechtelijk vervolgen: “Het werd weggemoffeld”
– Tubantia, 18 juni 2025: Eindeloos leed door asbest: Eternit wist al sinds 1937 van de risico’s en verschijnt nu pas voor de strafrechter
