Donderdagavond 13 maart 2025 tijdens de raadsvergadering in dialect krijgt burgemeester Zuidema van Raalte officieel het eerste exemplaar aangeboden van het nieuwe boekje ‘Sallands voor beginners’ waarna het overal te koop is voor 13,50. Uitgever is de jonge Nedersaksische Uitgeverij in Haarle. De oplage is groot met 1500 stuks, maar volgens de makers zullen die snel verkocht zijn. “In Twente is een soortgelijk boekje al toe aan de zesde herdruk,” zo zeggen twee van de samenstellers; Jan Leenhouts uit Raalte en Martijn Knobben uit Hellendoorn (maar geboren en getogen in Haarle).
Het eerste idee ontstond vorig jaar tijdens een bijeenkomst van Sallandse historische verenigingen, zo vertelt Jan Leenhouts uit Raalte; “Op die bijeenkomst was de breed gedragen conclusie dat de Sallander niet heel erg trots is op zijn streek en de streektaal. Daar begon het dus mee. Al komt daar in deze tijd gelukkig wel verandering in.”
Samen met onder meer Martijn Knobben en Inge Kemper (vormgeving) en ondersteund door veel adviseurs vormde Jan de redactie. De inspiratie kwam van de (uitverkochte) uitgave ‘Wa woj zeng da?’ uit de Salland Serie van Ben Nijboer uit Heino maar ook van eerder verschenen boekjes over respectievelijk Achterhoeks, Twents en Gronings voor beginners.
Afgelopen najaar ging dus ook onder meer Martijn Knobben (36) aan de slag. ”Vorige generaties spraken meestal nog in het dialect maar tegenwoordig is dat vaak Nederlands. Dat vind ik ontzettend jammer. Ik heb daarom enkele jaren geleden al meegedaan aan de cursus ‘Leer mij Salland kennen’. Ook dit boekje kan bijdragen aan het behoud van de streektaal. Net als bijvoorbeeld het Zunnewende festival op 27 juni op landgoed Schuilenburg in Hellendoorn waar ik bij de organisatie betrokken ben.”
Dat het om Salland gaat is bij deze nieuwe uitgave meteen duidelijk; op de voorkant is de jonge Sallandse vlag te zien, omlijst met Sallandse woorden zoals heujpinke, umslieks, droadnaegel, konkelefoez’n, bokse en kloete. Hoewel de titel ‘Sallands voor beginners’ doet vermoeden dat het een soort van taalcursus is voor niet-Sallanders (of niet Sallands sprekende Sallanders) ligt dat toch een stuk genuanceerder.
Jan Leenhouts; “Zie het als een nuttig taalgidsje als je nieuw in deze streek bent als bijvoorbeeld toerist of inburgeraar. Hoe bestel je dan een koekje bij de koffie in het Sallands? Hoe vraag je aan een Sallander of hij klaar is om naar huis te gaan? Of waar de pinautomaat is. In het boekje kun je dat terugvinden. Dus, ist’r een pinautomate of flapp’ntap in de buurte? Of op een festival, woar ku’w munt’n kriegn?” Zo zijn er meer ‘nuttige’ vragen in het Sallands; Ku’j nog wat met de pries doe’? Of, töt hoe laete bint jullie lös?
Toch biedt het boekje veel meer dan een lange lijst met Sallandse woorden, gezegdes, spelling, uitspraak en grammatica, verdeeld over hoofdstukken als feesten, tradities, folklore, het weer, dieren, sport en spel. Gerard Oosterlaar van Höllenboer staat er bijvoorbeeld in met het lied ‘Dialect’. En Hendrik Jan Bökkers vertaalde ‘Thinking of You van Kate Perry in het lied ‘Denk ik aan oe’. En het oude Salland Lied van Holtenaar Brouwer, inclusief enkele Twentse woorden, is er ook in terug te vinden.
Die doelgroep van toeristen en nieuwkomers mag dan ook heel ruim gezien worden. Martijn; “Mijn oma wil het straks ook graag hebben, zo heeft ze al gezegd. Ik denk dat heel veel Sallanders het heel erg leuk vinden om te hebben.”
Voor het Sallands is geen algemeen erkende schrijfwijze zoals voor het Nederlands. Dat hebben de samenstellers pragmatisch opgelost. “Er is nu eenmaal voor het Sallands geen rood of groen boekje met vaste spellings- en grammaticaregels. Wij hebben daar niet moeilijk over gedaan en het zo geschreven dat het voor iedereen makkelijk te lezen is. Met wel steeds de bekende komma n op het einde van een woordje, dat hoort bij het Sallands. En als we twijfelden of niet wisten, dan hebben we het aan adviseurs als Gerard Oosterlaar gevraagd.”
Bron: Hier in Salland
